شهره صدری- افزایش دما، تخریب اکوسیستم و تشدید رخداد های آب و هوایی مردم را مجبور به ترک خانه های خود میکند. جهان نیاز به یک تلاش جمعی برای حل مسئله مهاجرت اقلیمی و کمک به “قربانیان فراموش شده جهان” در نتیجه تغییرات آب و هوایی دارد.
مهاجرت اقلیمی زندگی مردم را ویران می کند. تصور کنید خانه یا امرار معاش خود را بر اثر سیل از دست داده اید؛ و یا بدلیل گرسنگی به دلیل برداشت ناموفق یا خشکسالی و بیابان زایی، بالا آمدن سطح دریا یا کمبود آب آشامیدنی سالم مجبور به ترک خانه خود شوید.
این واقعیتی است برای میلیون ها پناهنده اقلیمی که در خط مقدم بحران آب و هوا زندگی می کنند. برای آنها، تغییرات آب و هوایی واقعی است و اکنون در حال وقوع است. با افزایش تهدید تغییرات آب و هوایی در سطح جهان، تعداد مهاجران اقلیمی به طور تصاعدی افزایش خواهد یافت.
بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل، به طور متوسط سالانه 21.5 میلیون نفر بین سال های 2008 تا 2016 به دلیل حوادث مرتبط با آب و هوا – مانند سیل، طوفان، آتش سوزی در جنگل ها و دمای شدید – به اجبار آواره شدند. انتظار می رود این مهاجرت اقلیمی افزایش یابد. اندیشکده بین‌المللی موسسه اقتصاد و صلح پیش‌بینی میکند که در دهه‌های آتی ممکن است 1.2 میلیارد نفر تا سال 2050، در سراسر جهان به دلیل تغییرات آب و هوایی و بلایای طبیعی آواره شوند.
عمار رحمان، رئیس جهانی تاب آوری اقلیمی در موسسه راه حل تاب آوری زوریخ که در ابتکار جهانی کلینتون در هفته آب و هوا در نیویورک سخنرانی می‌کرد، گفت: «تغییرات اقلیمی هیچ مرزی نمی‌شناسد. برای کاهش اثرات آن، به ویژه بر آسیب پذیرترین افراد، فوراً به اقدام جمعی نیاز است.»
پناهندگان اقلیمی چه کسانی هستند؟
اصطلاح “پناهندگان اقلیمی” از سال 1985 استفاده شده است، زمانی که عصام الحینه، کارشناس برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، پناهندگان اقلیمی را – که مهاجران آب و هوایی یا محیطی نیز نامیده می شوند – به عنوان افرادی که “به طور موقت یا دائم مجبور به ترک زیستگاه سنتی خود به دلیل اختلالات محیطی قابل توجه شده اند” تعریف کرد. در حالیکه این عبارت پناهندگان اقلیمی اصطلاحی است که به طور رسمی در حقوق بین الملل به رسمیت شناخته نشده است و همین امر باعث سردرگمی می شود. چرا که بیشتر جابجایی های مرتبط با آب و هوا در داخل کشورها اتفاق می افتد.
و همچنین تعریف روشنی برای این پناهندگان وجود ندارد. به عنوان مثال، هنگامی که دو طوفان مهیب هندوراس، گواتمالا و السالوادور در نوامبر 2020 رخ داد، مردم از مرز مکزیک به سمت ایالات متحده هجوم بردند. زیرا براثر باران های سیل آسا و رانش زمین آنها خانه های خود، معیشت و دسترسی به آب سالم را از دست دادند.
در این صورت علت و معلول روشن است. به راحتی می توان دید که چگونه شرایط غیرقابل زندگی در کشورهای خود ناشی از رخدادهای آب و هوایی شدید باعث شده است که مردم به عنوان پناهندگان اقلیمی از مرزها عبور کنند.
اما رحمان معتقد است که این تعریف باید برای طیف وسیع تری از افراد اعمال شود. یعنی “هر کسی که تحت تاثیر اختلال در جامعه خود قرار گرفته است که این اختلال می تواند به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم با تغییرات کوتاه مدت یا بلندمدت در محیط مرتبط باشد.”
این بدان معناست که اذعان کنیم که تغییرات آب و هوایی با وارد کردن آسیب فوری به مردم و زیرساخت‌ها، یک خطر بلندمدت است که می‌تواند به آرامی جوامع و اقتصادها را بی‌ثبات کند. به عنوان مثال افزایش سطح دریا را در نظر بگیرید. طی 30 سال گذشته، تعداد افرادی که در مناطق ساحلی در معرض خطر بالا آمدن سطح دریا هستند از 160 میلیون به 260 میلیون نفر افزایش یافته است که 90 درصد آنها از کشورهای در حال توسعه فقیر و کشورهای جزیره ای کوچک هستند.
رحمان توضیح می دهد که وضعیت بدتر می شود زیرا خطرات آب و هوایی به هم مرتبط هستند و می توانند باعث ایجاد یک اثر دومینو شوند. به عنوان مثال، وقتی دما در یک کشور افزایش می‌یابد، می‌تواند دسترسی و کیفیت آب را کاهش دهد. این ممکن است گسترش بیماری را افزایش دهد و احتمال خشکسالی را افزایش دهد که منجر به شکست محصول شود که باعث کاهش درآمد و منابع غذایی می شود. همه اینها به طور بالقوه می تواند منجر به اختلال اجتماعی و بی ثباتی سیاسی شود.»
چگونه درگیری، مهاجرت اقلیمی را تشدید می کند؟
این اثر دومینو در سوریه احساس شد. جایی که بیابان‌زدایی زمین‌های کشاورزی حاصلخیز سابق بین سال‌های 2006 تا 2010 به معنای کاهش شدید محصول و از دست دادن درآمد 800000 نفر و تلف شدن 85 درصد از دام‌های کشور بود. با از دست دادن معیشت مردم، قیمت مواد غذایی افزایش یافت و 1.5 میلیون کارگر روستایی برای یافتن شغل به شهر نقل مکان کردند. کسانی که در پشت سر خود با فقر روبه‌رو بودند، هدف آسانی برای استخدام‌کنندگان از دولت اسلامی بودند.
اینها تنها عواملی نیستند که به جنگ داخلی سوریه منجر شده اند، بهار عربی و محدودیت های شدید دولت سوریه نقش کلیدی ایفا کرد. اما مسائل اجتماعی ناشی از تغییرات آب و هوایی باعث تشدید تنش‌های موجود شد. نتیجه این تنش های آب و هوایی یک درگیری بود که به بدترین بحران پناهجویان در جهان در دهه های اخیر دامن زد و حدود 6.6 میلیون سوری (تقریبا یک چهارم جمعیت) مجبور به ترک کشورشان شدند.
تجربه در سوریه متأسفانه غیرعادی نیست، زیرا همبستگی قوی بین کشورهای آسیب پذیرتر در برابر تغییرات آب و هوایی و کشورهایی که درگیری یا خشونت را تجربه می کنند وجود دارد. بر اساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، 95 درصد از همه جابجایی ها در سال 2020 در کشورهای آسیب پذیر یا بسیار آسیب پذیر در برابر تغییرات آب و هوایی رخ داده است. به همین دلیل است که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تغییرات آب و هوایی را نه تنها یک محرک مستقیم جابجایی، بلکه یک «ضریب افزایش تهدید» می داند که تأثیر عوامل دیگری مانند فقر و تنش های مرتبط با منابع رو به کاهش را تشدید می کند، که می تواند شرایطی را ایجاد کند که می تواند منجر به درگیری و جابجایی شود.
خبر خوب این است که دولت های بین المللی مهاجرت اقلیمی را به عنوان موضوعی که باید با آن مقابله شود، به رسمیت می شناسند. در نوامبر 2021 رییس جمهور ایالات متحده، گزارشی در مورد تأثیر تغییر آب و هوا بر مهاجرت منتشر کرد – که نشان دهنده اولین باری است که دولت ایالات متحده به طور رسمی ارتباط بین تغییرات آب و هوا و مهاجرت را به رسمیت می شناسد.
این گزارش اذعان دارد که مهاجرت اقلیمی می تواند پیامدهای مهمی بر امنیت بین المللی، بی ثباتی، درگیری و ژئوپلیتیک داشته باشد. و خواستار توسعه استراتژی هایی است که مدیریت انسانی، ایمن و فعالانه جریان های مهاجرت اقلیمی را ممکن می سازد.
چگونه می توانیم به پناهندگان اقلیمی کمک کنیم؟
علاوه بر مبارزه با تغییرات اقلیمی به عنوان اولویت، یکی از راه‌های مقابله با مهاجرت اقلیمی ، ایجاد فرصت‌های اقتصادی در جوامعی است که توسط تغییرات محیطی تهدید می‌شوند. به عنوان مثال، در بنگلادش سیل های ناشی از طوفان باعث افزایش شوری 53 درصد از زمین های کشاورزی شده است. این بدان معناست که کشاورزان قادر به کشت محصولات معمولی خود نیستند، که تهدیدی مرگبار برای جوامعی است که برای بقای خود به کشاورزی متکی هستند.
با این حال، کشاورزان با حمایت پروژه تحقیقاتی هلندی راه حل نمک و سازمان‌های غیردولتی محلی که کشت محصولات مقاوم به نمک از جمله سیب‌زمینی، هویج، کلم و گشنیز را به آنها آموزش می‌دهند، توانسته‌اند خود را با شرایط جدید وفق دهند. تاکنون 10000 کشاورز آموزش دیده اند که نتیجه آن دو تا سه برداشت اضافی در سال است.
در بنگلادش همچنین نزدیک به یک میلیون آواره روهینگیا از کشور همسایه میانمار زندگی می کنند که بسیاری از آنها در کمپ های پناهندگان زندگی می کنند. برای جلوگیری از تبدیل شدن این پناهندگان سیاسی به پناهندگان آب و هوایی، کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد با شرکای محلی در حال کار برای کاشت درختان سریع الرشد در قسمت هایی از کمپ های پناهجویان است که مستعد رانش زمین در هنگام باران های موسمی هستند تا زمین را تثبیت کند.
همه اینها نیاز به سرمایه گذاری دارد. اما در COP28 در دبی در نوامبر 2023، کشورهای ثروتمند در مجموع بیش از 700 میلیون دلار را به “صندوق ضرر و زیان” اختصاص دادند که هدف آن کمک به کشورهای در حال توسعه در معرض اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی است. این صندوق می تواند به افرادی که به دلیل مسائل مرتبط با آب و هوا به اجبار آواره شده اند کمک کند، اما این تعهد مالی بسیار کمتر از 400 میلیارد دلار سالانه که یک سازمان غیردولتی ادعا می کند مورد نیاز است در نظر گرفته شد.
وضعیت حفاظتی برای پناهندگان اقلیمی
موضوع دیگر وضعیت حفاظتی است. اکثر کارشناسان استدلال می کنند که پناهندگان تغییرات آب و هوایی نیاز به دسترسی به همان وضعیت محافظت شده دارند که به سایر پناهندگان ارائه می شود، مانند آنهایی که از درگیری ها فرار کرده اند.
در مارس 2018، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد دریافت که بسیاری از پناهندگان اقلیمی با تعریف «پناهنده» مطابقت ندارند و آنها را «قربانیان فراموش شده جهان» نامید. این بدان معناست که آنها نمی توانند به حمایت های قانونی برای حقوق بشر خود دسترسی داشته باشند، که می تواند آنها را در برابر تهدیدهایی مانند اخراج محافظت کند.
برای اصلاح این موضوع، دولت ها و نهادهای قانونی باید شرایط ناشی از تغییرات آب و هوایی را به عنوان تهدیدی برای حقوق بشر بازنگری کنند و تهدید مرگباری را که پناهندگان اقلیمی با آن مواجه هستند، به رسمیت بشناسند – حتی اگر این تهدید همیشه به اندازه خطراتی که پناهندگانی که از جنگ فرار می کنند، فوری نباشد.
حتی گزارش کاخ سفید می‌گوید اسناد قانونی کنونی برای حمایت از پناهندگان «به آسانی خود را برای محافظت از افرادی که به دلیل تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی آواره شده‌اند، به‌ویژه آنهایی که به مهاجرت از طریق مرزها می‌پردازند، حمایت نمی‌کنند». یکی از پیشنهادات قانونی اصلی این کشور این است که ایالات متحده استفاده از برنامه حفاظت از مهاجران خود را که به عنوان وضعیت حفاظت شده موقت شناخته می شود، گسترش دهد.
اما راه حل نهایی محدود کردن تغییرات آب و هوایی با دستیابی به اهداف تعیین شده در توافقنامه پاریس برای محدود کردن افزایش دما به زیر 2 درجه سانتیگراد (درجه سانتیگراد) و در حالت ایده آل تا 1.5 درجه سانتیگراد است.
رحمان می افزاید: «جامعه با نحوه برخورد با آسیب پذیرترین افراد سنجیده می شود. ما باید هر اقدامی را – به عنوان سیاست گذاران، شرکت ها و افراد – برای مبارزه با تغییرات آب و هوا و محافظت از کسانی که اولین کسانی هستند که تحت تأثیر اثرات آن قرار می گیرند، انجام دهیم.»
منبع: zurich.com
