شهره صدری – یادداشت – اولین و مهمترین هدف توسعه پایدار “پایان دادن به فقر در همه اشکال در همه جا” است. همه کشورهای جهان مشتاق ریشه کن کردن فقر هستند. بطوری که حتی افراد فقیر و آسیب پذیر نیز از حقوق برابر در منابع اقتصادی، شرایط زندگی سالم و همچنین دسترسی به زیرساخت ها و فناوری اولیه برخوردار شوند. علاوه بر این، نباید تردید داشت که ملت های فقیر و مردم فقیر به نسبت ثروتمندان به شدت در معرض آسیب های محیط زیستی هستند.
در طول چند دهه گذشته، استانداردهای زندگی متوسط افزایش یافته و شکاف بین افراد بسیار ثروتمند و بسیار فقیر بیشتر شده است. اما این سوال در اینجا مطرح می شود که چرا فقر همچنان در جهان حاکم است؟
دلایل زیادی می تواند وجود داشته باشد، اما دو عامل مهم در فقر عبارتند از: فقدان آموزش و اجرای نادرست سیاست های ریشه کنی فقر در سطح مردمی.
بسیاری از گزارش های بین المللی تاکید می کنند که فقر به تخریب محیط زیست کمک می کند. به دلیل کمبود منابع کافی و دانش نامناسب، افراد فقیر تمایل دارند تا زمانی که بقای آنها در خطر است از هر منبعی که در دسترس است استفاده کنند. اما به طور کلی، ما معمولاً فراموش می کنیم که افراد فقیر در مورد تأثیرات آلودگی محیطی، تغییرات آب و هوا و گرمایش جهانی بی دفاع ترین افراد هستند.
به نظر میرسد، بسیار مهم است که همه بدانند فقر و مسائل محیط زیستی به هم مرتبط هستند. فقر در میان مردم به محیط زیست فشار وارد می کند در حالی که مشکلات محیط زیستی باعث رنج شدید فقرا می شود. مردم، چه ثروتمند و چه فقیر، برای زنده ماندن از آب، غذا و منابع طبیعی استفاده می کنند. تمامی فعالیت های اقتصادی به طور مستقیم، غیرمستقیم یا از راه دور مبتنی بر منابع طبیعی است و هر گونه فشار بر منابع طبیعی می تواند موجب تنش های محیطی شود.
آسیب های محیط زیستی می تواند مردم، به ویژه فقرا را از داشتن استانداردهای زندگی خوب و بهداشتی باز دارد. از آنجایی که افراد فقیر برای بقای خود بیشتر از ثروتمندان به محیط زیست متکی هستند، بیشتر در معرض مشکلات محیط زیستی قرار دارند.
فقر غالبا باعث میشود مردم فشار نسبتاً بیشتری بر محیط‌زیست وارد کنند. بطور مثال دفع نادرست پسماندهای انسانی که باعث آلودگی محیط زیست میشود و یا فشار بیشتر بر اراضی برای کشاورزی و برداشت از منابع طبیعی که باعث بهره‌برداری بیش از حد از طبیعت میشود.
از سوی دیگر مشکلات محیط زیستی بر بدبختی مردم فقیر بیشتر می‌افزاید. این مشکلات باعث رنج بیشتر آنها می شود. فرسایش خاک، تخریب زمین و جنگل زدایی منجر به کاهش تولید مواد غذایی و از دست رفتن اراضی برای کشاورزی و زندگی میشود. به طور خلاصه، بدترین پیامدهای نابودی محیط زیست، خواه اقتصادی، اجتماعی و یا مربوط به رفاه روحی یا جسمی باشد، توسط افراد فقیر تجربه می شود.
در این میان، دولت ها باید تلاش‌های جدی‌تری برای ریشه‌کن کردن فقر و در نتیجه نجات مردم محروم از پیامدهای وحشتناک آسیب‌های محیط زیستی انجام دهند. باید مشارکت بیشتری بین همه اقشار جامعه ایجاد شود تا حتی افراد فقیر از طریق مشارکت در عرصه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و مشارکت فعال در بازآفرینی محیط زیست با جهان ارتباط برقرار کنند.
این درحالی است که در کشور ما، فقر هرروز بیش از پیش گسترش یافته و دغدغه های محیط زیستی با گسترش فقر کمرنگ تر میشود.
