شهره صدری – استراتژی صلح آبی، پایداری آب را بعنوان سرمایه ای برای صلح سیاسی و اجتماعی در منطقه منا ( خاورمیانه و شمال آفریقا) گسترش میدهد.
تصور میشود در سالهای آینده، آب به یک منبع ژئوپلیتیکی مهم تر از نفت خام تبدیل شود . تقاضا برای آب تا سال 2030 بیش از 50 درصد افزایش می یابد.
از آنجایی که تغییرات آب و هوایی و افزایش مصرف، منابع اندک آب را بویژه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا خشک می کند، خطر درگیری بر سر این منبع حیاتی نیز افزایش می یابد.
آژانس توسعه و همکاری سوئیس – SDC – امیدوار است استراتژی صلح آبی از نزاع بر سر آب اجتناب کند و امنیت آب از طریق این استراتژی که پایداری آب را به عنوان دارایی صلح سیاسی و اجتماعی ترویج می کند، تامین گردد.
صلح آبی اشاره میکند که دسترسی به آب، تا کنون با جنگ هایی که بر سر منابع آبی در طول تاریخ صورت گرفته، عامل درگیری و مهاجرت در منطقه بوده است. تداوم تنش های سیاسی بین مصر و اتیوپی بر سر سد بزرگ رنسانس اتیوپی یک نمونه اخیر است.
در لبنان، کمبود آب ناشی از ادامه رکود مالی و ضعف در مدیریت سیستم‌های آبی ، باعث ایجاد مشکلات بهداشتی زیادی به‌ویژه برای جمعیت پناهندگان در این کشور شده است.
آندره وهرلی، مشاور ارشد سیاست آب SDC برای صلح آبی، به الجزیره گفت: در سالهای اخیر، آب نیز به سلاح تبدیل شده است. علی‌رغم این واقعیت که دسترسی به آب و سرویس بهداشتی مناسب یکی از مبانی حقوق بشری است: تنها در سال 2017، آب عامل اصلی درگیری‌های آشکار در حداقل 45 کشور از جمله سوریه بود که نزاع مستقیم را نیز به دنبال داشت.
” استراتژی صلح آبی با هدف ترویج همکاری سیستماتیک آب بین مرزها، بخش‌ها و نسل‌ها به منظور تقویت صلح، ثبات و توسعه پایدار تاکید دارد. صلح آبی از این طریق به افزایش امنیت آب، غذا و انرژی، و همچنین خدمات اکوسیستم پایدار در شرایط تغییرات آب و هوایی کمک میکند.”
صلح آبی در حال حاضر در آسیای مرکزی، غرب آفریقا و خاورمیانه فعال است. جایی که بیش از یک دهه است که برنامه هایی را در لبنان، سوریه، عراق، مراکش، مصر، اردن، لیبی، تونس و غیره اجرا می کند.
وهرلی گفت: «در عمل، صلح آبی زمانی پیشرفت میکند که ذینفعان مختلف گرد هم می‌آیند تا تصمیم‌های عادلانه در مورد منابع آبی مشترک به عنوان مبنایی برای توسعه پایدار و بالعکس بگیرند و در آن سرمایه‌گذاری کنند تا صلح را ترویج دهند ».
او افزود که صلح آبی روش های مختلفی را برای جلوگیری یا کاهش تنش ها بر سر منابع آبی مشترک، از جمله گفتگوهای دیپلماتیک-سیاسی، تبادل فنی و پشتیبانی، ابزارهای مالی، ظرفیت سازی و افزایش آگاهی، برجسته کرده است.
آژانس توسعه و همکاری سوئیس – SDC – از مدیریت مؤثرتر منابع آب و کاهش تنش بین کاربران مختلف مانند مصرف‌کنندگان خصوصی، صنعت انرژی و زیرساخت‌های کشاورزی در کشورها حمایت میکند.
از سال 2019، یک کمیته مدیریت منطقه ای متشکل از کارشناسان عراق، اردن، لبنان، ترکیه و اعضای SDC، با حمایت و هماهنگی موسسه آب ترکیه – SUEN – تا پایان سال 2022 بر این برنامه نظارت کرده است.
بین سالهای 2019 تا 2022، بیش از 4 میلیون دلار تنها برای پروژه‌های منا اختصاص یافته است.
وهرلی گفت: «خاورمیانه یکی از کم‌آب‌ترین مناطق جهان است که آب در دسترس آن شامل بارندگی و سایر منابع کمتر از 1000 متر مکعب در سال است. ۸۰ درصد از منابع آبی موجود در منطقه برای آبیاری استفاده میشود، اما تا حد زیادی با راندمان و کارایی پایین و سهم بسیار محدودی در تولید ناخالص داخلی همراه است.
مشاور ارشد سیاست آب SDC برای صلح آبی خاطرنشان کرد: از دیگر مسائل مربوط به آب در این منطقه می توان به بیابان زایی اشاره کرد. کارخانه‌های آب شیرین کن با استفاده بیش از حد از منابع آبی است. 70 درصد از این کارخانه های آب شیرین کن در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا واقع شده‌اند که بیشتر در عربستان، امارات، بحرین و کویت قرار دارند.
تلاش برای ایجاد مبانی پایه
در لبنان در سال 2015، صلح آبی شروع به ایجاد مبانی پایه برای حوضه رودخانه Orontes ، با مشارکت موسسه تحقیقات کشاورزی لبنان برای ارزیابی استفاده از منابع آب و ایجاد شبکه های موجود با مشارکت بخش دانشگاهی، جامعه مدنی و نهادهای عمومی کرد.
صلح آبی خاورمیانه در مرحله فعلی خود روی ایجاد مبانی علمی کار می کند که می تواند زمینه مشترکی برای مذاکرات باشد. مانند مذاکرات برای رودخانه یرموک که از اردن، سوریه و اسرائیل می گذرد.
برنامه های ظرفیت سازی آن شامل ایجاد مرکز دیپلماسی آب در دانشگاه علم و فناوری اردن بود که کارگاه های آموزشی را برای ذینفعان آب و محیط زیست در منطقه ارائه می کرد.
بعنوان مثال، سیستم‌های جدید فیلتراسیون دانه‌ای پیشرفته و سازگار به عنوان یک سیستم تصفیه آب برای آبهای خاکستری استفاده شدند. این سیستم ها باعث صرفه جویی در 33 درصد مصرف آب شیرین و 35 درصد از قبض آب ماهانه خانه‌هایی شد که از آب خاکستری تصفیه شده استفاده می‌کنند.
حمایت از استارت‌آپ‌های حوزه آب به همراه شرکایشان ادامه دارد و فاز بعدی آن در سال ۲۰۲۳ آغاز میشود.
شش ایستگاه پایش آب بازسازی شده با هدف پیشبرد گفتگوی عراق و ترکیه در مورد رودخانه دجله که از هر دو کشور می گذرد، ساخته می شود. چهار ایستگاه اندازه گیری توسط صلح آبی در امتداد دجله بازسازی می شود تا به دستیابی به داده های دقیق آب برای اطلاع رسانی بهتر برای اشتراک آب بین دو کشور کمک کند.
وهرلی گفت: « ما قصد داریم سازوکار منطقه‌ای را با افزایش طرفیت مالکیت منطقه‌ای ایجاد کنیم که یک مکانیسم صلح آبی متعلق به منطقه است که همکاری سیستماتیک آب فرامرزی در خاورمیانه را تقویت میکند.» این همچنین می‌تواند شامل افزایش عضویت در سازوکار منطقه‌ای برای مشارکت کشورهای دیگر باشد.
تا سال 2025، صلح آبی تخمین میزند که منابع آب شیرین تجدیدپذیر منطقه به کمتر از یک سوم سطح از دهه 1970 کاهش می یابد.
بنابراین، استفاده پایدار از آب حیاتی است و تبادل داده بین کشورهایی که منابع آبی مشترک دارند برای مدیریت مؤثر ضروری است. با کمک صلح آبی، کشورها می توانند با همکاری یکدیگر از کمبود آب جلوگیری کنند.
منبع: الجزیره
