هزاران نفر در ژوئیه سال 2018 به خیابان های جنوب عراق ریختند. مردم، معترض به خدمات ضعیف دولت تا فقدان فرصت های شغلی تا فساد گسترده دولت بودند. بسیاری از آنها دسترسی به آب سالم نداشتند و بیش از 120 هزار نفر پس از نوشیدن آب آلوده در بصره در بیمارستان بستری شده بودند. برخی دیگر با قطع مکرر برق مواجه بودند.
این تظاهرات به سرعت به خشونت گرایید. در حالی که سرانجام اعتراضات از میان رفت، ولی خشم مردم در اکتبر 2019 به دلایل مشابه دوباره در تعدادی از شهرهای عراق شعله ور شد.
ابزار جدید ” آب، صلح و امنیت (WPS)” قصد دارد تا هشدار زودهنگام جهانی را پیش بینی کند.
این ابزاری است برای تخمین درگیری در 12 ماه آینده در آفریقا، خاورمیانه، جنوب و حنوب شرقی آسیا. این مدل الگوهای بین منازعات خشونت آمیز را با بیش از 80 متغیر محیطی، اقتصادی و اجتماعی را که به 20 سال پیش برمی گردد، شناسایی کرده و سپس این الگوها را با شرایط فعلی مقایسه می کند تا نقاط مهم بالقوه را مشخص کند. در حال حاضر، این ابزار نشان میدهد که حدود 2000 منطقه در سراسر بخش جنوبی کره زمین – حدود 14 درصد از کل موارد بررسی شده- در مناطقی از عراق، پاکستان، هند، نیجریه، مالی و نقاط دیگر می توانند مستعد درگیری تا حدودی مرتبط با مشکلات منابع آب باشند.
این ابزار نیز مانند تست های اولیه غربالگری در پزشکی، نیاز به تحلیل های بیشتر برای درک ماهیت دقیق یک مساله دارد.
چگونه مناقشات را پیش بینی می کنیم؟ تمرکز بر جنوب عراق، ایران و مالی
درگیری به دلایل زیادی رخ میدهد، اما آب – یا فقدان آب- غالبا یک عامل است. به همین دلیل ما اغلب خطرات آب مانند کمبود آب، جاری شدن سیل و آلودگی را “تشدید کننده تهدید” می نامیم. ابزار WSP اولین بار است که از یک مدل پیش بینی برای ارزیابی منازعات خشونت آمیز مرتبط با شرایط منابع آب استفاده می کند. بر چند نقطه کانونی که ممکن است آب در آن نقش داشته باشد متمرکز میشویم:
جنوب عراق
با بازگشت به جنوب عراق می توانیم ببینیم که درگیری های در حال شکل گیری (تعریف شده به عنوان درگیری منجر به حداقل 10 مرگ) برای منطقه بصره تا سپتامبر 2020 پیش بینی شده است.
چندین مساله به احتمال زیاد در شکل گیری منازعات نقش خواهد داشت: ” تعداد جمعیت محلی” و ” تراکم جمعیت محلی” از نظر اهمیت در مدل، رتبه اول و سوم را دارند. تراکم جمعیت بصره طی 20 سال گذشته دوبرابر شده است. این امکان وجود دارد که جمعیت سریع تر از اقتصاد و یا منابع آب محلی در حال رشد باشد. در همین زمان، نرخ بیکاری عراق حدود 8 درصد (در مقایسه با جوانان دو برابر) است. در حالیکه بسته به شاخص استفاده شده، فساد تا حد زیادی گسترش یافته است.
به نظر میرسد عدم وجود آب سالم و در دسترس در تشدید تهدید بالقوه نقش دارد. استرس آبی (اندازه گیری رقابت بین کاربران) در بیشتر مناطق حوضه دجله-فرات، از جمله در عراق، ترکیه، ایران و سوریه از نظر ناپایداری بالاست. رودخانه های دجله و فرات بیش از 98 درصد از کل آب مورد استفاده در عراق را تشکیل می دهند. در مورد آب موجود نیز مشکلاتی وجود دارد. کاهش جریان آب باعث میشود تا آب شور از خلیج فارس وارد منابع آب شیرین در جنوب عراق شده و اراضی کشاورزی را تخریب کند.
ابزار هشدار زودهنگام جهانی همچنین شامل شاخص هایی است که در این مدل وجود ندارد، اما با این وجود زمینه های مفیدی را ارائه میدهد. بعنوان مثال، سطح فاضلاب تصفیه نشده عراق بالاست. بنابراین تعجب آور نیست که بیشتر آب در جنوب عراق برای نوشیدن مناسب نیست. این ابزار همچنین عراق را به عنوان کشور مبداء برای یک میلیون تا 5 میلیون پناهنده نشان میدهد، این نشانگر جامعه تحت استرس است.
ابزارهای منطقه ای WSP می توانند سایر محرک های ریسک مانند سدهای بالادست، تغییرات آب و هوایی، استفاده ناکارآمد از آب کشاورزی و شهرها و موارد دیگر را شناسایی کنند که ممکن است عامل تشدید مشکلات آب رسانی جنوب عراق باشند، و خطر درگیری خشونت آمیز را بیشتر کند. ابزارهای منطقه ای همچنین می توانند از تصمیم گیرندگان در ارزیابی اثرات مداخلات پیشنهادی کمک بگیرند.
ایران
برای دوره اکتبر 2019 تا سپتامبر سال 2020، ابزار هشدار زودهنگام جهانی درگیری های جدیدی را در تعدادی از مناطق ایران از جمله در سیستان و بلوچستان، خوزستان و مناطقی در امتداد مرز عراق در غرب این کشور پیش بینی کرده است. خطر منازعات می تواند بدلیل عوامل اقتصادی بیشتر گردد. بیکاری 12 درصدی به خصوص در میان جوانان که دو برابر است، تورم در سال 2017 کمتر از 10 درصد بود اما در سال 2018 به بیش از 30 درصد رسید، که بخش قابل توجهی از آن مربوط به تحریم های آمریکاست.
سطح استرس آب در کشور بسیار بالاست. خشکسالی و سیل هر دو بدلیل تنوع زیاد فصلی و تغییرات متقابل تامین آب مشکل ساز هستند. بسیاری از مناطق کشور تا سال گذشته که از شرایط خشکسالی چند ساله رنج میبردند جای خود را به سیل های ویرانگر داد. سطح فاضلاب تصفیه نشده بالاست و کیفیت پایین آب در مکان هایی مانند استان سیستان و بلوچستان و خوزستان عامل نگرانی قابل توجهی است.
مناطق مرکزی و جنوبی مالی
برای دوره اکتبر 2019 تا سپتامبر 2020، ابزار WSP درگیری های مداومی را در بیشتر مناطق شمالی و مرکزی مالی و درگیری های جدیدی را در مناطق جنوبی پیش بینی کرده است. جمعیت مالی با سرعت بالایی در حال رشد است. باماکو، پایتخت این کشور، طی 20 سال گذشته با تراکم جمعیت 3 برابری مواجه بوده. عوامل خطرناک قابل توجهی نیز وچود دارد: هم فقر و هم تقسیم قومیتی که به یکی از مهمترین مناطق جهان با ویژگی های متمایز فرهنگی با نگاهی خاص در بین گروه ها شناخته میشود.
با افزایش جمعیت و تراکم جمعیت، مردم بیشتر و بیشتر در مناطق روستایی در حال رقابت بر روی آب و زمین هستند. افزایش رقابت برای دسترسی به منابع طبیعی، تنش های بین قومی را افزایش داده و به خشونت فزاینده در بین کشاورزان و چوپانان کمک می کند. خشونت تا چند سال پیش در مالی به مناطق شمالی محدود بود، اما از آن زمان تا کنون در مرکز مالی نیز افزایش یافته. ابزار WSP پیش بینی می کند که منازعات به جنوب این کشور به مناطق اطراف باماکو نیز کشیده شود.
استفاده از داده ها برای جلوگیری از درگیری های مربوط به آب قبل از خشونت
خبر خوب این است که راه حل ها گرچه برای اجرا ساده نیستند، اما می توانند به کاهش درگیری های خشونت آمیز کمک کنند. بعنوان مثال، در عراق تعمیر و گسترش سیستم های اب و فاصلاب در شهرهای بزرگ میتواند به رفع نگرانی ها در مورد فساد در دولت عدم ارائه خدمات عمومی کمک کند. موافقت نامه های جامع حقابه بین مرزی برای دجله و فرات می تواند جریان آب را به عراق افزایش دهد. محدودیت های مصرف آب در مناطقی که تقاضا خیلی زیاد است و بهبود راندمان آب در هر دو بخش کشاورزی و شهری می تواند به تنظیم عرضه آب کمک کند. عراق همچنین برای سازگاری با آینده ای گرم و خشک تر نیز باید اقدامات لازمی را انجام دهد.
مشارکت WSP در حال حاضر در حال بررسی چگونگی کمک به ذینفعان عراقی در ارزیابی و اجرای برخی از این راه حل هاست. در همکاری با سازمان بین المللی مهاجرت ( IOM) در عراق، منبع آب و مدل کیفی آب برای جنوب عراق ایجاد شده و رابطه بین هیدرولوژی محلی و جابجایی مردم الگوبرداری شده است. سازمان هایی مانند وزارت منابع آب و IOM می توانند از این منابع برای کاهش ناآرامی های اجتماعی بیشتر استفاده کرده و از پاسخ مناسب به افزایش فشار های مهاجرت را تضمین کنند.
بادرگیری های احتمالی در مناطق شکننده و ناپایدار در سالجاری، دیگران مانند آژانس های توسعه و مقابله با بلایای طبیعی باید راهبری خود را دنبال کنند. با شروعی با داده های خوب، می توانیم ریسک هایی مانند استرس آبی را پیش از اینکه به بی ثباتی منطقه و از بین رفتن جان انسان ها برسد، کاهش دهیم.
ترجمه: شهره صدری
