آیا خاورمیانه قادر به حل مشکل آب خود است؟

شهره صدری – در یکی از داغ ترین و خشک ترین مناطق زمین، آب بسیار کم است و در بسیاری از نقاط نیاز به شیرین سازی آب دریا دارد. مانند پولی که از حساب بانکی بیشتر از حد برداشت شده باشد، آب در خاورمیانه سریعتر از بازپرداخت آن، مصرف میشود. به این معنی که کشورهای منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) اساسا بیش از توان خود زندگی می کنند.

 گزارش بانک جهانی به این مساله پرداخته است که چگونه این منطقه می تواند از کمبود آب عبور کرده و به امنیت بیشتر آبی برسد. منطقه منا، نیاز به اقدام بحرانی برای کاهش فاصله بین عرضه و تقاضای آب دارد، این منطقه محل زندگی حدود شش درصد از جمعیت جهان است که تنها یک درصد از منابع آب شیرین جهان را داراست.

مقابله با کمبود مطلق آب

کمبود آب صدها سال در منطقه منا چالش بوده است. براساس گزارش منطقه ای عرب 2018، امروزه، رشد سریع جمعیت و توسعه اقتصادی، منابع آب مشترک در مرزها، اثرات تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی های مکرر، کاهش بارندگی و میزان تبخیر بالا، بطور قابل توجهی بر تامین آب در منطقه تاثیر گذاشته است.

طبق آخرین اطلاعات موجود فائو 2014، سیزده کشور در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تحت تاثیر « کمبود مطلق آب» قرار دارند. کشورهایی از کمبود مطلق آب رنج میبرند که عرضه سالانه منابع آب طبیعی در آن کشورها کمتر از 500 مترمکعب برای هر فرد برای برآورده ساختن نیازهای خانگی، کشاورزی و صنعتی باشد.

هفت کشور در شبه جزیره عربستان با کمبود مطلق آب مواجه اند که با خشکی شدید هوا و بارندگی بسیار کم،  شناخته شده اند. به عنوان یک نتیجه، برخی از کشورها مصرف آب بسیار بیشتری از مقداری که بتوانند حفظ کنند، دارند.

مصرف نامناسب

طبق گزارش بانک جهانی، مصرف نامتعادل آب، در مناطقی که آب توسط آبخوان ها گرفته میشود، با نرخ سریع تری از بارگذاری با باران مصرف میشود. 

کلودیا سادف، مدیر کل موسسه مدیریت بین المللی آب، در این باره می گوید «هنگامی که آب بیشتری به نسبت پر شدن منبع آبی برداشت می کنید، شما شروع به تضعیف آبخوان خود می کنید. همچنین شما به اکوسیستم های وابسته آسیب میزنید و تولید اقتصادی و رفاه خانوارها را مختل می کنید».

با این حال، سادف توضیح می دهد که تخریب غیرقابل بازگشت نیست. او می گوید: ممکن است پس از یکسال بارش بسیار قوی، این آبخوان ها بتوانند بازسازی شوند.

براساس گزارش بانک جهانی، استفاده غیرقابل تحمل از آبهای زیرزمینی در شبه جزیره عربستان، مراکش و ایران رخ میدهد. اما برخی از کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه در استفاده از منابع آب خود بطور باورنکردنی زیرک یا کاردان شده اند.

حذف نمک از دریا

یک راه حل محبوب برای تکمیل منابع آب ناکافی، جدا سازی نمک از آب دریاست که به شیرین سازی آب دریا معروف است. طبق محاسبات بانک جهانی، منطقه منا تقریبا نیمی از ظرفیت آب شیرین کن های جهان را داراست و این بزرگترین بازار آب شیرین کن ها در جهان است.  

نمک زدایی آب دریا در 150 کشور جهان انجام میشود و انجمن بین المللی آب شیرین کن (IDA) برآورد می کند که بیش از 300 میلیون نفر در سراسر جهان به آب شیرین کن ها وابسته اند تا نیازهای روزانه آنها را برآورده سازد.

اما آب شیرین کن در خاورمیانه دارای ردپای کربن بسیار زیاد است، چرا که این منطقه از تاسیسات انرژی حرارتی برای آب شیرین کن ها استفاده می کند. این فرآیند از سوخت های فسیلی برای تولید حرارت و تبخیر استفاده می کند تا آب را به شکل خالص در بیاورد. علاوه بر این، مواد شیمیایی و آب بازگشتی- آب اشباع شده با نمک- از فرایند باقی مانده در دریا تخلیه میشود و می تواند به اکوسیستم های دریایی آسیب برساند.

برای جبران هزینه های زیست محیطی، چندین پروژه احداث آب شیرین کن ها در منطقه با انرژی خورشیدی و روش اسمز معکوس ( فرآیندی که انرژی کمتری مصرف می کند و آب بازگشتی به دریا از لایه های نیمه غشاء عبور می کند) در حال اجراست.

مدیر انجمن بین المللی آب شیرین کن اظهار داشته است که او نسبت به استفاده از انرژی های تجدید پذیر در روند احداث آب شیرین کن ها در جهت ارزان تر و پاک تر کردن این صنعت خوش بین است.

منبع:سی ان ان