شهره صدری – سفره های آب زیرزمینی بعنوان یکی از مخازن ذخیره آب جهان در حال از دست دادن ظرفیت های خود و خشک شدن هستند. ما در یک سیاره خشک زندگی می کنیم. از کشاورزان در زمین های خشک تا سیاستگذاران در شهرهای تشنه همگی با کمبود آب مواجه هستند، کمبود آبی که ناشی از دست رفتن منابع آب سطحی است. البته این تنها بخش کوچکی از مشکل جهانی آب است. سفره های آب زیرزمینی هم در حال خشک شدن هستند و این خشک شدن ذخایر آب زیرزمینی میتواند عواقب جدی را مخصوصا در قاره آسیای در حال رشد ایجاد کند.
حجم آبهای زیرزمینی که در عمق سنگها، خاک و شن و ماسه ها نفوذ کرده کرده اند، از منابع آبهای شیرین سطحی بیشتر است. اگر شما در آفریقای مرکزی و جنوبی، امریکا و برخی از بخش های اروپا ایستاده باشید فقط چند صد فوت با سطح سفره آب زیرزمینی فاصله دارید.
پیش بینی میشود شکاف بین عرضه و تقاضای آب برای سال 2030 به 40 درصد برسد و این شکاف با منابع آب سطحی پر نخواهد شد. سفره های آب زیرزمینی در حال حاضر بیشتر برای کشاورزی، تولید برق و استفاده روزانه در شهرهای کوچک و روستاها مورد استفاده قرار می گیرند.
حدود 30 درصد از آب های شیرین جهان را سفره های آب زیرزمینی تشکیل می دهند و این در حالی است که براساس مطالعه دانشگاه کالیفرنیا بین سالهای 2003 تا 2013، حدود 37 آبخوان بزرگ دنیا به شدت با کاهش سطح آب و کمبود حجم آب مواجه شدند. آبخوان های بزرگی که نتوانسته اند با بارش و نفوذ دوباره آب های سطحی تجدید شوند.
برخی از آبخوان های بزرگ در خشک ترین مناطق جهان از جمله در آسیا قرار دارند، که تا 88 درصد تحت تنش آبی قرار دارند. جنوب آسیا تقریبا نیمی از آبهای زیرزمینی استفاده شده در جهان را به خود اختصاص داده است، اما آبخوان های این قاره – بسیاری از هزاران سال پیش تشکیل شده اند مانند مناطق شمالی چین که آب و هوای مرطوب تری دارد – دیگر بطور منظم تغذیه نشده اند.
استفاده از سفره های آب زیرزمینی هر لحظه بیشتر میشود و سطح این سفره ها کاهش می باید. بطور مثال در استان پنجاب پاکستان، پمپاژ آبهای زیرزمینی باعث کاهش نیم متری سالانه این منابع شده است، این کاهش ذخایر آبهای زیرزمینی باعث تهدید امنیت غذایی، آب و محصولات کشاورزی شده است .
افزایش جمعیت آسیا – که می تواند به 5 میلیارد نفر تا سال 2050 برسد – تنش بیشتری را در مواد غذایی، انرژی و آب وارد کرده است. در سطح جهانی، تقاضا برای مواد غذایی ممکن است تا 60 درصد افزایش یابد و در پی آن بدلیل استفاده از آب برای کشاورزی، منابع آبی کمیاب تر خواهند شد. تغییرات آب و هوایی نیز این شرایط را تشدید می کند.
اما مشکل از تخلیه ذخایر آبهای زیرزمینی فراتر رفته است. پمپاژ بیش از حد آبهای زیرزمینی باعث فرونشست خاک شده است. سفره های آب زیرزمینی تنها مشکل تخلیه شدن ندارند، بلکه آلودگی آنها و در معرض شوری قرار گرفتن این منابع هم قابل توجه است. در برخی از نقاط آبهای زیرزمینی حتی به آرسنیک هم آلوده شده اند.
اولین قدم در اصلاح این وضعیت این است که بدانیم چه میزان آب زیرزمینی و برای چه نیازهایی را مصرف کرده ایم. این آسان نیست ولی غیر ممکن هم نیست. قدم مهم دیگر این است که قیمت گذاری آب های زیرزمینی را اصلاح کنیم. در چین در یک برنامه آزمایشی، کشاورزان مجبور شدند تا آب بهای بیشتری را برای مصرف اضافی آبهای زیرزمینی بپردازند. روش مشابه در استرالیا و مکزیک هم خوب جواب داده است. اما چنین اقداماتی از لحاظ سیاسی می تواند در اجرا بسیار مشکل باشد. حتی قطع یارانه برق و گاز کشاورزان برای پمپاژ آبها می تواند سخت تر باشد.
تلاش برای تغذیه آبخوان ها هم می تواند مورد توجه قرار گیرد. گام نهایی میتواند بهبود مدیریت آبهای سطحی باشد، که در نتیجه استفاده از آبهای زیرزمینی را کاهش میدهد. حدود 80 درصد از پسابها و فاضلاب ها بدون تصفیه در محیط رها میشوند که غالبا به رودخانه ها میرسند و آنها را آلوده می کنند. اقدام جدی تر برای جلوگیری از آلودگی آبهای سطحی به مراتب از حفظ آبهای زیرزمینی ساده تر است.
استفاده از آبخوان ها باید آخرین راه حل تامین آب باشد. این منابع برای نسل آینده می بایست نگهداری شوند.
منبع: گاردین
