دکتر امیر آقاکوچک – هیچ سیلی، هیچ طوفانی و هیچ خشکسالی نمی تواند به اندازه مدیریت ناکارآمد به جامعه آسیب وارد کند.
برخی از سیل های اخیر ایران از بارندگی قابل توجهی بوجود آمده اند. اینکه بارندگی خیلی شدید سیل ایجاد کند، اصلا جای تعجب ندارد. اما متاسفانه برخی از سیل های اخیر را میتوان در گروه سیل های « انسان ساخت » قرار داد. این ها سیل هایی هستند که عامل انسانی در ایجاد آن نقش بسیار قابل توجهی دارد و یا حداقل اثرات سیل را تشدید می کنند.
برای مثال توسعه در حریم مسیل منطقه امامزاده داوود و همچنین سیل شیراز در فروردین 98 که هر دو فاجعه انسانی ایجاد کردند از این دست هستند.
یکی از عوامل انسانی توسعه نامتوازن شهری بدون زیرساخت های مناسب است. برای مثال در اطراف برخی شهرها شهرک صنعتی ساخته شده است بدون این که سیستم جمع آوری آب شهری ایجاد شود. عامل دیگر افزایش جنگل زدایی ست که هم در افزایش شدت سیل تاثیر دارد و هم فرسایش خاک. مثلا در مورد سیل گلستان در فروردین 98، داده های ما نشان میدهد که در حدود 10 سال، حدود 11 درصد از جنگل های بالادست منطقه سیل زده از بین رفته است. جنگلی که می توانست خسارت سیل را به شدت کاهش دهد.
همچنین تعرض به حریم رودخانه هم در همه جای کشور یک مشکل خیلی بزرگ است که بخش قابل توجهی از خسارات جانی و مالی سیل مربوط به همین مورد است.
هیچ عاملی به اندازه مدیران نالایق نمی تواند یک سیل معمولی را به یک فاجعه انسانی تبدیل کند. وقتی قانون عدم تعرض به حریم رودخانه داریم اما اجرا نمی شود، یک ایراد مدیریتی و اجرایی وجود دارد. این که تقریبا عرض همه رودخانه ها در مناطق شهری ما کم شده است و خیلی از ساخت و سازها در حریم رودخانه ها با مجوز رخ داده هم یک مشکل مدیریتی و اجرایی است.
وقتی نمی توانیم یا به دلیل منافع مالی نمی خواهیم از جنگل هایمان حفاظت کنیم، یعنی اشکال مدیریتی وجود دارد. چرا که اگر جنگلی از دست برود احیای آن ده ها سال طول می کشد.
به نظر من نگرش مدیریتی ما باید عوض شود، به جای این که همیشه دنبال مدیریت بحران باشیم باید به مسائل اساسی مثل حفاظت از جنگل ها، حریم رودخانه ها و .. توجه کنیم. به طور خلاصه باید از مدیریت واکنشی به سمت مدیریت فعال، پیشگیرانه و بازدارنده حرکت کرد.
به نظر من این بهترین کاری است که میتوان انجام داد. از عوامل مهم، مدیریت فعال توسعه سیستم های پیش بینی و هشدار سیل و همچنین برنامه های از پیش تعیین شده برای تخلیه مناطق پرخطر است. سیستم هشدار نه تنها باید اعلام خطر کند، بلکه باید مشخص کند که افراد در خطر باید به کجا بروند. راه ها و منطقه هایی که باید هنگام سیل توسط پلیس بسته شوند، باید از پیش مشخص شده باشد چون در هنگام سیل برنامه ریزی دقیق امکان پذیر نیست.
ما در زمینه سیستم های هشدار و همچنین نحوه مدیریت بحران مشکلات پایه ای بسیار جدی داریم. اینها زمینه هایی هستند که با برنامه ریزی مناسب می توان در کوتاه مدت تغییر قابل توجهی در مدیریت سال های آینده ایجاد کرد و خسارات مالی و جانی آنها را کاهش داد.
دکتر امیر آقاکوچک، آب شناس، پژوهش گر
منبع: بازنشر از صفحه آدم حسابی ها در اینستاگرام
