شهره صدری – آب یک منبع ضروری برای حفظ زندگی بشراست. کشاورزی و بسیاری دیگر از فعالیت های اقتصادی، از مدتها قبل در خاورمیانه – خشک ترین منطقه در جهان- با کمبود آب مواجه بوده است. اما اکنون، رشد جمعیت، سرعت گرفتن شهرنشینی، توسعه اقتصادی و تغییر آب و هوا، فشار جدی بر تامین آب وارد کرده است. با توجه به این موارد؛ ملت های خاورمیانه به دنبال فن آوری های جدید و مشارکت های منطقه ای هستند که ممکن است به آنها کمک کند تا خود را با دوره جدید کمبود شدید آب سازگار کنند.
طبق گزارش بانک جهانی، منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی، با رشد جمعیت سالانه تقریبا 1.7 درصدی روبرو شده اند – که خیلی بالاتر از میانگین کمی بیش از یک درصد است. در همین زمان، بیابان زایی و خشکسالی های شدید زمین هایی را که قبلا برای مصارف کشاورزی مناسب بود تخریب کرده است. بطور مثال براساس گزارش هیات بین دولت های تغییر اقلیم ، استان جازان در جنوب غربی عربستان سعودس از سال 1987 تا 2002 حدود 46 درصد از پوشش گیاهی خود را از دست داده است.
عواقب این روندها محدود به توسعه اقتصادی و امنیت غذایی نیست، از آنجا که کمبود آب دلیلی برای بی ثیاتی اجتماعی چه در داخل کشورها و چه بین ملت ها است. در عراق، سوء مدیریت زیرساخت های آب در این کشور باعث دامن زدن به تنش های عمومی بر سر تخصییص آب شد و حتی درگیری های مرگباری را در پی داشت. در سرتاسر خاورمیانه، اختلافات فراملی بر سر تامین آب معمولا بین اسرائیل و همسایگانش معمول است.
با این حال، همه خبرها بد نیست. در سالهای اخیر، کشورهای خاورمیانه سعی کرده اند برای حل بهتر مشکلات آب خود، معمولا از طریق توافق نامه های دوجانبه و همکاری های فنی، با هم همکاری کنند. بویژه، بسیاری از کارشناسان به مجموعه تلاش های میانجیگری ایالات متحده که سال گذشته برای عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی داشت – از جمله امضا عادی سازی روابط با امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش- اشاره دارند که دارای ظرفیت بالایی برای تقویت همکاری های منطقه ای بیشتر در زمینه امنیت آب هستند.
در نوامبر گذشته، شرکت کشاورزی الدهرا در ابوظبی توافق نامه همکاری استراتژیک با استارتاپ اسراییلی Watergen را امضا کرد، که یک فناوری ویژه برای ایجاد آب آشامیدنی تمیز از رطوبت هوا ست .براساس مفاد این توافق نامه، واترگن دفتر مرکزی خود را در ابوظبی برای تولید و توزیع تجهیزات تاسیس می کند که توسعه بخشهای مختلفی را هدف قرار داده است. سپس، در اواخر ماه مارس، شرکت دولتی آب اسرائیل Mekorot، یک قرارداد 3 میلیون دلاری با سازمان آب بحرین برای ارائه خدمات مشاوره ای و به اشتراک گذاشتن دانش در مورد شیرین سازی آب دریا و سایر فن آوری ها امضا کرد.
مدتهاست که خاورمیانه یکی از نواحی مورد علاقه فن آوری های نمک زدایی آب دریاست. این منطقه بیش از 60 درصد از ظرفیت شیرین سازی آب دریا را داراست. کشورهای خاورمیانه، بویژه کشورهای عربی خلیج فارس، سرمایه گذاری گسترده ای در این فناوری انجام میدهند.
نمک زدایی آب دریا انتقاداتی را از لحاظ آب برگشتی با نمک بیشتر به دریا، همچنین آسیب به اکوسیستم دریا را به همراه دارد. براساس گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل، بیشتر فناوری های نمک زدایی برای هر لیتر آب آشامیدنی تولید شده، 1.5 لیتر مایع آلوده به کلر و مس ایجاد می کنند. در پاسخ به انتقادها در مورد انتشار کربن، برخی از کشورهای خاورمیانه در تلاش هستند تا با تامین انرژی تجدیدپذیر، فرآیند را از نظر زیست محیطی پایدارتر کنند. بعنوان مثال، اداره آب و برق دبی با هدف تولید 100 درصد آب شیرین کن با استفاده از ترکیبی از انرژی پاک و گرمای هدررفت تا سال 2030 است.
عربستان سعودی امیدوار است با شکل جدیدتری از فن آوری یک گام جلوتر رود. این فناوری که به گنبد خورشیدی معروف است، توسط شرک Solar Water مستقر در انگلستان ساخته شده است. این فناوری با استفاده از نور خورشید و یک گنبد غول پیکر به ارتفاع 25 متر برای ایجاد تمرکز در دریافت نورخورشید، قادر خواهد بود 30 هزار مترمکعب آب شیرین در ساعت تولید کند. این پروژه انقلابی در فرآیند آب شیرین کن ها ایجاد خواهد کرد، زیرا نمک کمتری نسبت به کارخانه های آب شیرین کن معمولی تولید می کند.
اما همه ملت های خاورمیانه منابع لازم برای خرید راه حل های نوآورانه مانند فناوری های جذی رطوبت هوا و یا آب شیرین کن های جدید را ندارند. کشورهایی مانند سوریه و یمن بدلیل درگیری در جنگ دچار بحران شده اند، در حالیکه برخی دیگر از کشورها بدلیل تقاضای بیشتر برای تامین آب و تغییر اقلیم، منابع سنتی آب مانند رودخانه ها، سفره های زیرزمینی و بارش ها را با اطمینان کمتری در دسترس دارند.
همه گیری بیماری کوید 19، همچنان اهمیت اطمینان از دسترسی به آب تمیز، بهداشتی و رعایت بهداشت را پررنگ تر کرد. کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در غرب آسیا اعلام کرد که در آوریل 2020، 74 میلیون نفر در مناطق عربی دسترسی به امکانات شستشوی دست را ندارند. در همان گزارش پیش بینی شده بود که برای مقابله با کوید 19، تقاضای آب برای شستشوی دستها در خانه ها روزانه 9 تا 12 لیتر به ازای هر نفر افزایش یابد.
خاورمیانه در منطقه خشکی قرار دارد که به سیاست های موثرتر برای ارتقا مدیریت منابع آب نیاز دارد اگر بخواهد از خسارات جبران ناپذیر کمبود آب در سالهای آینده جلوگیری کند. توسعه و جذب فناوری های جدید تولید آب شیرین امید بخش است اما درمان نیست. دولت ها و شرکت ها مجبور هستند ترکیبی مناسب از فن آوری ها و سیاست ها را برای ترویج تامین آب پایدار در سراسر منطقه، نه فقط در کشورهای ثروتمند، پیدا کنند.
منبع: worldpoliticsreview
