پایش کیفی مخازن سدها تنها راهکار حفظ کیفیت آب در سدها نیست

شهره صدری – کارگاه آموزشی ” پایش کیفیت آب و رسوبات مخازن سدها” روز شنبه دوم مرداد ماه توسط کمیته تخصصی جنبه های زیست محیطی کمیته ملی سدهای بزرگ ایران با همکاری پژوهشکده مهندسی و مدیریت آب دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

در این کارگاه آموزشی که 90 نفر از متخصصین و کارشناسان منابع آب و محیط زیست از دانشگاه های مختلف کشور، شرکت های آب منطقه ای، شرکت های آب و فاضلاب استان ها، شرکت های مهندسی مشاور و انجمن های علمی و محیط زیستی حضور داشتند، طی 2 ساعت پنج تن از اعضای کمیته ملی سدهای بزرگ ایران به ارائه موضوعات و مباحث در خصوص پایش کیفیت آب و رسوبات مخازن سدها پرداختند.

در ابتدای کارگاه دکتر بهمن یارقلی مدیر بخش مهندسی کیفیت منابع آب شرکت مهندسین مشاور یکم در خصوص مبانی و الزامات پایش کیفی مخازن سدها و همچنین چگونگی اجرای پایش کیفی مخازن سدها صحبت کردند. به گفته دکتر یارقلی، انجام پایش کیفیت مخازن سدها از لحاظ حفظ کیفیت آب خروجی سدها و اطمینان از کیفیت آب مخازن سدها برای مصارف مورد نظر و همچنین پیش بینی وضعیت کیفی آب مخزن سد در سالهای آتی الزامی است. این در حالی است که با وضعیت گسترش آلودگی آبهای سطحی و انتقال آنها به مخازن سدها در مسیر جریان خود، احتمال آلوده شدن مخازن سدها و کاهش کیفیت آب آنها خصوصا از لحاظ تغذیه گرایی مخازن سدها در سالهای آتی میرود.

سیامک غلامی، دکترای محیط زیست از هندوستان و محقق محیط زیست، به ضرورت پایش  کمی و کیفی منابع آب بعنوان مهمترین جنبه استراتژی کلان در مدیریت کیفیت منابع  آب در کشور اشاره کردند. ایشان ضمن تشریح  اهمیت پایش پارامترهای فیزیکوشیمیایی، سموم و میکروبی آب در مخازن سدها، تاریخچه ای از مهمترین آلودگی های رخ داده در کیفیت منابع آبی در کشورهای مختلف ارائه دادند. دکتر غلامی به این نکته اشاره کردند که تخلیه هر مترمکعب از فاضلاب تصفیه نشده به پیکره های آبی می تواند باعث آلودگی 40 تا 60 مترمکعب آب پاک گردد. با توجه به عدم گسترش نصب و راه اندازی تصفیه خانه های فاضلاب برای شهرها و روستاهای کشور بیم آن میرود که در آینده نه چندان دور شاهد آلودگی بیشتر منابع آبی در کشور باشیم. این محقق محیط زیست، در ادامه شاخص های مهم در پایش کیفی آب، اهمیت انجام صحیح نمونه برداری، دقت در آنالیز نمونه ها در آزمایشگاه و همچنین روشها و راهکارهای اقتصادی مدیریت پایش در مخازن سدها را توضیح دادند.

علاوه بر اینکه کیفیت مخازن سدها با پایش پارامترهای فیزکیوشیمیایی، سموم و میکروب ها مشخص می گردد، پایش شاخص های بیولوژیکی شامل گونه های مختلف بی مهرگاه آبزی که در بستر مخازن سدها زندگی می کنند نیز می تواند تعیین کننده کیفیت آب مخازن سدها باشد.

خانم مهندس نگار طاووسی، مدیر پروژه و کارشناس ارشد مطالعات کیفی آب در امور محیط زیست شرکت مهندسین مشاور لار از دیگر سخنرانان در کارگاه آموزشی بوده و در خصوص چگونگی و اهمیت پایش بیولوژیک مخازن سدها در این کارگاه صحبت کردند. خانم طاووسی تاکید کردند که پایش دوره ای بنتیک ها در مخازن سدها و همچنین رودخانه ها می تواند نشان دهنده سلامت و یا کاهش کیفیت آب باشد، چرا که کاهش کیفیت آب در مخازن سدها می تواند باعث تغییر در ترکیب جوامع بیولوژیکی و از بین رفتن تنوع زیستی در محیط های آبی گردد. خانم طاووسی به این نکته اشاره کردند که متاسفانه پایش کیفی شاخص های بیولوژیک در مخازن سدهای ایران و همچنین رودخانه ها چندان جدی گرفته نمی شود و عمدتا تاکید و تمرکز بر روی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی و مدل سازی کیفی با این شاخص هاست.

در بخش پایانی این کارگاه آموزشی به موضوع چگونگی تحلیل نتایج پایش کیفی آب پرداخته شد. مهندس محمد مهدی عظیمی کارشناس ارشد مهندسی آب از دانشگاه شهید عباسپور و کارشناس مهندسین مشاور یکم ، ضمن اشاره به چگونگی اجرای عملیات نمونه برداری در مخازن سدها، روش های گرافیکی و تحلیل آماری مختلف که در این زمینه استفاده میشود را معرفی نموده و به چگونگی تفسیر نتایج در مخازن سدها پرداختند.  به گفته مهندس عظیمی، جمع آوری داده و تحلیل آنها، هر دو در پایش کیفی مخازن سدها دارای اهمیت می باشند و در کشور ما، در خصوص سدها، هر دوی این بخش ها هنوز نیاز به کار بیشتر داشته و ما نیازمند تکمیل و توسعه داده ها و همچنین تربیت کارشناسان ماهر در زمینه تحلیل نتایج کیفی مخازن سدها هستیم.

مهندس جواد شفیعی کارشناس ارشد مهندسی منابع آب از دانشگاه تهران و مدیر پروژه‌های کیفی در مهندسین مشاور یکم، بعنوان آخرین سخنران در این کارگاه آموزشی در خصوص کیفیت آب و منابع آلاینده آب در مخازن سدها صحبت کردند. ایشان به چگونگی شناسایی منابع آلاینده در مخازن سدها، روش‌های تخمین شار ورودی آلاینده به رودخانه و مخزن سد، چگونگی رفتار آلاینده‌ها در مخازن سدها و راهکارهای مدیریت منابع آلاینده در مخازن پرداختند. در خصوص راهکارهای مدیریت منابع آلاینده در مخازن سدها، شفیعی به نکته مهمی اشاره کرد و آن اینکه، مدیریت منابع آلاینده در مخازن سدها تنها محدود به دریاچه مخزن سد نبوده و می‌بایست مدیریت و کاهش آلاینده‌های ورودی، به جریان سطحی منتهی به مخزن سد در سطح حوزه آبریز مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که بدون مدیریت آلاینده‌ها در سطح حوزه آبریز نمی‌توان به تنهایی مخزن سد را به لحاظ ورود آلودگی مدیریت کرد. همچنین در این راستا یکی از راهکارهای مهم ایجاد هسته‌ها و سازمان‌های مردم نهاد برای مشارکت در برنامه‌های محیط‌زیستی، کنترل و کاهش آلودگی در سطح حوضه و آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی در خصوص آلودگی آب اشاره گردید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *