شهره صدری – جهان از سال 1990 تا کنون، 178 میلیون هکتار از مساحت جنگل ها را از دست داده است. آفریقا از بیشترین میزان نابودی جنگلها معادل 3.9 میلیون هکتار در سال در بین سالهای 2010 تا 2020 برخوردار بوده است.
وبینار ” احیای چشم انداز جنگل ها” هشتم آبان ماه توسط انجمن حمایت زمین در قالب شبکه تخصصی تاب آوری و مدیریت پایدار سرزمین برگزار شد. در این وبینار دکتر Andras Darabant اهل مجارستان، متخصص جنگلداری و مشاور مستقل جنگل داری با تخصص رویکردهای چشم انداز احیای جنگل، آمایش و مدیریت زمین در خصوص طرح احیای چشم انداز جنگل ها صحبت کردند.
جنگل های جهان در دهه های اخیر به شدت تخریب شده اند. جهان از سال 1990 تا کنون، 178 میلیون هکتار از مساحت جنگل ها را از دست داده است. این مساحت معادل وسعت کشور لیبی است. آفریقا از بیشترین میزان نابودی جنگلها معادل 3.9 میلیون هکتار در سال در بین سالهای 2010 تا 2020 برخوردار بوده است. در تمامی سه دهه اخیر، میزان نابودی جنگل ها در آفریقا روند افزایشی داشته است.
تخریب اراضی جنگل ها اثراتی مانند کاهش تنوع زیستی و تولیدات زمین، کمبود منابع آب و آلودگی خاک و کاهش خدمات مهم جنگلی را به همراه دارد. حدود 25 درصد از اراضی زمین تخریب شده و این امر زندگی 3.2 میلیارد نفر در جهان را تحت تاثیر قرار داده است. تخمین زده میشود که خسارات وارده بر جهان ناشی از تخریب جنگل ها از سال 1997 تا 2011 حدود 4 تا 20 تریلیون دلار بوده است.
دکتر دارابانت به آخرین آمار منتشره در خصوص تخریب جنگل ها گفت: از سال 2016، تنها حدود 24 درصد از پوشش درختی جهان به شکل جنگل های دست نخورده باقی مانده است. در واقع 76 درصد از عرصه های جنگلی و پوشش درختی در جهان یا تخریب شده و یا از بین رفته اند.
برنامه احیای جهانی جنگل ها پاسخ جامعه جهانی به شدت گرفتن تخریب جنگل ها است. از 20 سال پیش این مفهوم مطرح شد که همزمان با احیای جنگل ها، می بایست منافع و رفاه جامعه محلی و بهره مندی از جنگل نیز در نظر گرفته شد. باید توجه داشت که منظور از احیای جنگل فقط کاشت درخت نیست.
در برنامه احیای چشم انداز جنگل ها، اولویت حفظ تنوع زیستی و معیشت انسان است. این نگرشی مبتنی بر روند مداوم بازیابی عملکردهای اکولوژیکی چشم اندازهای تخریب و جنگل زدایی شده است، در حالیکه رفاه افرادی را که در این مناطق زندگی می کنند را نیز در نظر می گیرد. در این نوع احیا عرصه های جنگلی، استفاده پایدار از زمین روشهای مختلفی مانند کاشت درختان، حفظ ذخایر تنوع زیستی، بازسازی جنگل ها، جنگل های زراعی، مدیریت پایدار کشاورزی جنگلی پیشنهاد می گردد .
دکتر دارابانت به جنش جهانی Bonn Challenge اشاره کرد که توسط برنامه احیای چشم انداز جنگل ها تعریف شده است. هدف این چالش که از آلمان شکل گرفته، این است که تا سال 2020 کشورها 150 میلیون هکتار از اراضی جنگلی را احیا کرده و تا سال 2030 این رقم را به 350 میلیون هکتار برسانند. در این چالش از کشورها خواسته شد تا داوطلبانه اعلام کنند چه مساحتی از جنگل های خود را می توانند احیا کنند.
مشاور مستقل جنگل و مدیریت زمین در این وبینار به جنش جهانی Bonn Challenge اشاره کرد که توسط برنامه احیای چشم انداز جنگل ها تعریف شده است. هدف این چالش که از آلمان شکل گرفت، این است که تا سال 2020 کشورها 150 میلیون هکتار از اراضی جنگلی را احیا کرده و تا سال 2030 این رقم را به 350 میلیون هکتار برسانند. در این چالش از کشورها خواسته شد تا داوطلبانه میزان احیای عرصه های جنگلی خود را اعلام کنند.
در حال حاضر 45 میلیون هکتار در 22 کشور در این طرح احیای جنگل صورت گرفته است. بطورمثال، هندوستان برای اجرای طرح احیای جنگل ها حدود 21 میلیلون هکتار را تعهد کرده است. این رقم برابر با وسعت کشور انگلستان است. ایالات متحده با تمام وسعتی که دارد تنها 15 میلیون هکتار را برای احیای جنگل متعهد شده است. اتیوپی علیرغم اینکه کشور کوچکی است 15 میلیون هکتار را متعهد شده و برزیل 12 میلیون هکتار.
در ادامه این کارشناس جنگل داری، مراحل اجرایی شدن طرح احیای چشم انداز جنگل ها را به قرار زیر نام بردند.
- تاکید بر چشم انداز
- حفظ و تقویت اکوسیستم های طبیعی در درون چشم انداز
- بکارگرفتن ذینفعان و حمایت از مشارکت دولت
- متناسب با بافت محلی و با استفاده از رویکردهای مختلف
- عملکردهای متعدد برای مزایای متعدد
- مدیریت عرصه احیا شده با تکیه بر تاب آوری سرزمین
برای دستیابی به اجرایی شدن احیای چشم انداز جنگل، نیاز است تا تمام ذینفعان در طرح مشارکت کرده و به یک هدف واحد برسند. در واقع رویکرد چشم انداز شبیه به عرصه ای است که در داخل آن عرصه، افراد و دست اندرکاران مختلفی قرار دارند. چشم انداز جنگل شامل یک سری از خدماتی است که اکوسیستم جنگلی ارائه میدهد مانند غذا، آب، پناهگاه، معاش، رشد اقتصادی، رفاه جامعه انسانی و غیره.
در بحث ذینفعان به این نکته باید توجه داشت که تعدد ذینفعان با تعدد بهره مندی از منافع جنگل همراه است. رویکرد عملکردی در احیای چشم انداز جنگل به این نکته اشاره دارد که باید به بهره مندی تمامی ذینفعان از خدمات اکوسیستمی جنگل و احترام به حقوق همه توجه داشت. این چشم انداز دارای رویکرد مقیاسی نیز می باشد. می تواند در سطح روستا، در سطح بخش و یا در سطح استانی و یا حوزه آبخیز باشد.
دکتر دارابانت به این نکته مهم اشاره کردند که دشوارترین بخش چشم انداز احیا، کنار هم نشاندن ذینفعان مختلف است. اینکه این نهاد ها و افراد را با دیدگاه ها، علایق، ارزش ها، نیازها و هدف های مختلف و با سطح اختیارات و قدرت متفاوت کنار هم قرار داده تا به یک تفاهم نهایی برسند.
در انتها چهار مرحله برای طراحی احیای چشم انداز جنگلی را به طور خلاصه ارائه شد:
- تعیین چشم انداز با در نظر گرفتن اهداف ملی یا سطح جشم انداز
- توجه به اهداف محلی
- طراحی برنامه اقدام و فعالیت ها
- پایداری طرح با استفاده از پایش، مدیریت و ارزیابی
در وبینار “احیای چشم انداز جنگل” بیش از 190 نفر از کارشناسان و متخصصان جنگل و محیط زیست و فعالان محیط زیست حضور داشتند.
