حل معمای مرگ دسته جمعی فیل های آفریقا

شهره صدری – صدها فیل در بوتسوانا در جنوب آفریقا تلف شده اند. مرگ ومیرهای جدیدی نیز از فیل ها در زیمباوه گزارش شده است. اکنون دانشمندان در تلاش هستند تا علت را پیدا کنند.

اوایل سال، بیش از 350 فیل بطور مشکوکی در دلتای اوکاوانگو در بوتسوانا تلف شدند. فیل ها در هر سنی از جوان تا پیر و از هر دو جنسیت بودند. بسیاری از فیل ها وقتی راه می رفتند ناگهان بر روی صورت افتاده و جان میدادند. مرگ گسترده بین فیل ها در ماه مه و ژوئن رخ داده و بعنوان ” فاجعه حفاظتی” توصیف شد.  

سه ماه بعد، بیشتر فیل های زنده مانده فرار کردند. هفته گذشته یک هواپیما بر فراز بخش شمال غربی دلتای اوکاوانگو پرواز کرد، محلی که بیشترین مرگ و میر فیل ها در آن رخ داده بود و تنها هشت فیل مشاهده شد. در حالیکه صدها فیل پیشتر از آن در همین منطقه مشاهده شده بود. دکتر نیال مک کان، مدیر حفاظت در خیریه نجات پارک ملی در انگلیس در این باره گفت: قابل درک است. من مطمئن هستم که شما یا من ، اگر همه دوستان و اقوام مان در حال مرگ بودند فرار می کردیم. و این کاری است که فیل ها انجام داده اند.

گزارشات اخیر از مرگ 22 فیل در زیمباوه در همسایگی دلتای اوکاوانگو خبر میدهد. انتظار میرود که تعداد مرگ فیل ها در این منطقه نیز افزایش یابد. دکتر روی بنگیس، رییس پیشین پارک ملی کروگر، می گوید آزمایش لاشه های تازه در زیمباوه می تواند فرصتی برای درک آنچه در بوتسوانا اتفاق افتاده است، باشد. اگر چه مشخص نیست که آیا ارتباطی بین این دو اتفاق وجود دارد یا خیر. در این مرحله در هیچ کجا دیدگاه قطعی نداریم.

نظریه های رقابتی زیادی در مورد علت مرگ و میرها در بوتسوانا وجود دارد. رقابت بین انسان و فیل در دلتای اوکاوانگو، یک منطقه کشاورزی که 15 هزار فیل و جمعیتی بالغ بر 16 هزار نفر در آن زندگی می کنند، معمول است. اما بعید به نظر میرسد مسمومیت یا شکار غیرقانونی باشد. طبق تفسیری که بنگیس در مجله تحقیقات حیات وحش آفریقا آورده است، مسمویت با سیانور منتفی است. چون هیچ لاشخوری نمرده و لاک پشت ها نیز سالم مانده اند. سموم دفع آفات و سیاه زخم نیز آزمایش شده و رد شده است.

محققان نتوانسته اند از سایت بوتسوانا دیدن کنند و بیشتر نمونه ها از لاشه هایی که قبلا پوسیده اند جمع آوری شده است. نمونه ها باید در شرایط بسیار خاص ذخیره شده و به سرعت با آزمایش تجهیزات خاص  به آزمایشگاه های بین المللی منتقل می شدند. این کار انجام شده. در نتیجه گمانه زنی های گسترده ای در مورد علل احتمالی صورت گرفته است. پس از ماه ها تحقیق، دانشمندان علت مرگ و میر فیل ها را به دو نظریه اصلی تقلیل داده اند:

  • نروتوکسین ها ناشی از شکوفایی جلبک ها در برکه ها
  • ویروس جوندگان یا انسفالومیوکاردیت (EMC)

شکوفایی جلبک ها

منابع محلی تخمین میزنند که 70 درصد فیلها در اوکاوانگو در بوتسوانا در مجاورت حفره ها و برکه های آب مرده اند که بسیاری از آنها حاوی شکوفایی جلبک های سبز و آبی بوده اند. در ابتدا سموم حاصل از جلبک ها منتفی بود چرا که تنها فیل ها تلف شده بودند. ولی بعدتر کارشناسان به این نتیجه رسیدند که فیل ها میتوانند در برابر سموم شکوفایی جلبک آسیب پذیرتر باشند. زیرا آنها زمان زیادی را برای استحمام و آب خوردن در آب می گذرانند. تنه بزرگ فیل ها میتواند در روز تا صدها لیتر آب را بنوشد. پس بطور بالقوه آنها در معرض جذب سموم بسیار بیشتری نسیت به سایر گونه ها هستند.

بسیاری از فیل ها بطرز مرموزی در دلتای اوکاوانگو در بوتسوانا تلف شده اند.
Photograph: National Park Rescue/AFP/Getty Images

پروفسور کریستین گاسدن از دانشگاه لیورپول، که قبلا محقق سموم شیمیایی جنگ ها بوده است می گوید: پس از خواندن مقاله گاردین در مورد مرگ مرموز فیل ها، احساس مسئولیت کردم که به این موضوع نگاه کنم. یافته های وی نشان میدهد که علت مرگ می تواند ناشی از سم باکتریایی باشد که اخیرا کشف شده و ناشی از تولید جلبک ها یی به نام BMAA (بتا – متیل امینو – ال – آلانین) است.

این استاد دانشگاه پس از مطالعه در مورد شباهت های رفتار نهنگ های گمراه شده و دلفین هایی که به ساحل آمده و تلف شدند ( و مثبت بودن آزمایش BMAA در مغز آنها ) و گزارش هایی که فیل ها قبل از مرگ در اطراف برکه های آب مشاهده شده اند، معتقد است این ارتباط را میتوان توجیه کرد. وی می گوید: آنها پستانداران بزرگی هستند و رفتارهای یکسانی را از خود نشان میدهند. آنها به طور واضح گم و گمراه شده اند. BMAA همچنین در بافت مغز افراد میتواند زوال عقل را باعث گردد.  BMAA عمدتا در محیط های دریایی یافت میشود (برخلاف آب شیرین) و بسیاری از محققان این سوال را مطرح می کنند که آیا غلظت کافی برای از بین فیل وجود داشته است؟

دکتر جیمز متکالف، محقق آزمایشگاه های شیمی مغز، که به بررسی سیانوباکتری های در آفریقا پرداخته است، می گوید این میتواند بخشی از ترکیب سموم باشد. به اعتقاد وی جای تعجب نیست که BMAA در مغز فیل ها پیدا شود. ممکن است این یک عامل موثر باشد، اما بدون آزمایش نتیجه گیری آن واقعا سخت است.

گورخر، کل یالدار، کرگدن ها و ایمپالا بر اثر بلعیدن جلبکهای سمی تلف شده اند. اما هیچ مدرکی در مورد مرگ فیل ها در اثر سموم عصبی ناشی از شکوفایی جلبک ها وجود ندارد. این شاید به این دلیل باشد که آسیب شناسان و دامپزشکان در ابتدا آزمایش سیانوباکتریا را انجام نمی دهند.  وقتی تصمیم به انجام این کار می گیرند اغلب دیر شده است، زیرا بافت ها خراب شده و یا جلبک ها از بین رفته اند.

افزایش دما و کشاورزی گسترده باعث افزایش شکوفایی جلبک ها در رودخانه ها، دریاچه ها، مخازن آب و دریاها در سراسر جهان شده است. فیل ها نسبت به این تهدید بالقوه آسیب پذیر هستند. مک کان می گوید: ” بسیاری از شواهد وجود دارد که قرار گرفتن در معرض نوروتوکسین ها در طبیعت بر گونه ها را به خوبی نشان میدهد و ما به خوبی میدانیم که بر انسان چه تاثیری دارد”.

ویروس جوندگان

این واقعیت که لاشه های فیل ها به برکه های آب نزدیک بوده اند، به معنای سمی بودن آب نیست. اغلب حیوانات بیمار بدلیل تب و تشنگی در اطراف آب پرسه میزنند.

کشاورزی در دشت های سیلابی دلتای اوکاوانگو گسترده است و امسال بدلیل اواخر باران در سال 2020 و پس از یک سال خشک، محصول ذرت و سورگوم مشاهده شده است. این می تواند خانواده فیل ها را به گیاهان زراعی جلب کند. همچنین جوندگانی که مدفوع می کنند و در مزارع ادرار می کنند نیز افزایش داشتند. این بدان معناست که جمعیت فیل ها در تماس نزدیک با جوندگان بوده اند. بیشتر چرندگان برگ گیاه را میخورند، ولی فیل ها کل تنه گیاه را گرفته و می بلعند. این باعث میشود که آنها حتی مدفوع جوندگان را نیز بلعیده و در معرض ویروس EMC  قرار میگیرند. بر خلاف سموم عصبی، EMC  بعنوان یک عامل بیماری زا کاملا شناخته شده است که بیشتر در فیل هایی که در باغ وحش هایی با موش های زیادی وجود دارد مشاهده میشود. موارد مختلفی در باغ وحش های ایالات متحده و یک مورد در استرالیا گزارش شده است. این امر باعث تلف شدن 64 فیل در پارک ملی کروگر در سالهای 1993 تا 1994 شده است.

در بوتسوانا روایات شاهدان از مرگ فیل ها این است که آنها مانند سنگ افتاده بودند و این یکی از خصوصیات مشاهده شده در پارک ملی کروگر ناشی از بیماری با EMC است.

مانند نوروتوکسین ها که میتواند در کمتر از 20 دقیقه باعث مرگ شوند، EMC یک مرگ سریع است که باعث میشود فیل ها روی پاهای خود فرو بریزند ( اگرچه می تواند به مدت 5 تا 10 روز در حالت نهفته و زنده باشد، بنابراین فیل ها می توانند در آن زمان مسافت های طولانی را حرکت دهند). تنها اسب مرده مشاهده شده در منطقه می تواند سرنخی باشد که این امر تصادفی نیست. زیرا اسب ها نیز در برابر EMC آسیب پذیر هستند.

بطور معمول بحث جنسیت در مرگ و میر ناشی از EMC بین حیوانات تلف شده وجود دارد. 83 درصد از فیل هایی که در پارک ملی کروگر تلف شدند، نر بالغ بودند. اما این مورد در مورد مرگ و میر در اوکاوانگو مشاهده نشد. محققان مقاله تفسیری معتقدند: ” زمان مرگ و میرها نیز از اهمیت برخوردار است. زیرا مطالعات گسترده ای در منطقه سرونگا ( در اوکاوانگو) ماه های فوریه تا می را بعنوان اوج حملات به محصولات کشاورزی معرفی کرده است”.

حمله به محصولات نه تنها توسط گروه نر انجام میشود، بلکه توسط واحدهای خانوادگی که عمدتا شامل ماده ها و فیل های جوان می شوند، نیز انجام شده که عدم تمرکز جنسیتی و سن را توضیح میدهد. مقامات بوتسوانا EMC را رد می کنند، زیرا در بافت قلب حیوانات هیچ گونه آسیب و ناهنجاری مشاهده نشده است، اما مشخص نیست دقیقا چند نمونه آزمایش انجام داده اند.

آزمایش نمونه ها بسیار مهم است

دانشمندان مشتاق حل این معما هستند، چرا که در آینده میتواند مرگ و میر در جمعیت فیل ها را کاهش دهد. واقعیت این است که فیل ها به دلیل رفتار انزوا طلب و کمتر انعطاف پذیر ممکن است که بیشتر جمعیت خود را از دست بدهند.

بدون آزمایش مناسب، محققان نمی توانند اطمینان داشته باشند که این آغاز بیماری همه گیر است یا خیر. آگاهی در مورد خطر ایجاد بیماری های بیماری زا و اهمیت آزمایش شیوع بیماری در حیات وحش بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. مک کان می گوید:” اگر این وضعیت مسمویت باشد، احتمال سرریز شدن آن در بین جمعیت انسانی نیز وجود دارد”. از مسئولین خواسته شده تا نمونه های زیمباوه و همچنین مدفوع جوندگان و شکوفه های جلبک را دلتای اوکاوانگو آزمایش کنند.

منبع: گاردین

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *