شهره صدری – پاردایم سنتی مدیریت آب و فاضلاب به نفس افتاده است. بحران های محیط زیستی نیز تاثیر گذاشته و مدیریت آب خواستار ظهور مفاهیم و مدلهای جدید مدیریت مبتنی بر سازمان های غیر متمرکز است.
پیتر پولیچ، رییس شورای همکاری فرانسه و آلمان برای مدیریت منابع آب در سخنرانی خود در سال 2012 عنوان کرد: ” بحران آب در اشکال مختلف آشکار شده است. هزینه های تامین آب، عدم دسترسی به آب شرب و سالم بهداشتی، استفاده گسترده از کلر، کمبود آب در برخی از مناطق، کاهش جدی منابع آب زیرزمینی و نابرابری در توزیع عادلانه آب که در حال حاضر رخ داده و در آینده نیز شدت خواهد گرفت”.
برای برون رفت از این بحران آب، پیتر پولیچ به مواردی اشاره می کند که تنها مختص قاره اروپا نیست و تقریبا در اکثر کشورهای جهان قابل پی گیری است. به عقیده وی، آب و فاضلاب یک چرخه تفکیک نشده است. در واقع صرفه جویی آب در نتیجه ارتباط بین توزیع شبکه و فاضلاب، منجر به ایجاد یک چرخه کوچک آب می شود.
بسیاری از متخصصان در جهان در حال آزمایش امکان بازیابی فاضلاب هستند. به طور مثال سنگاپور یکی از سیستماتیک ترین نظام ها برای پیدا کردن راه حلی در این مورد است. آب بازیابی شده در صورتیکه پاک باشد حتی می تواند بسته بندی شده و به فروش برسد. اما یک مانع روانی و ذهنی در مورد استفاده از آب بازیابی شده در بین مردم وجود دارد، در اصل بازار استفاده از آب بازیافت شده زمینه های لازم را هنوز ندارد. ولی این فاضلاب تولیدی در حال حاضر بعنوان یک منبع مهم منبع آب مطرح است. باید توجه داشت که هزینه بازیافت فاضلاب در مقیاس های کوچک ممکن است از هزینه تامین آب هم کمتر باشد.
از سوی دیگر کیفیت آب نیز به اندازه کمیت منابع آبی مهم است. شبکه های قدیمی سیستم توزیع آب با مشکل کاهش کیفی و هدررفت آب مواجه هستند. با ورود باکتری ها و دیگر آلاینده ها به دلیل نشت در شبکه، کیفیت آب کاهش پیدا کرده و حتی کلر زنی در برخی موارد پاسخگو نیست. در حال حاضر هیچ جایگزینی برای استفاده از کلر برای بهبود کیفی آب در شهرهای بزرگ وجود ندارد و استفاده بیش از پیش کلر باعث تغییر طعم آب نیز در برخی مناطق اروپا گردیده است. در حالیکه هنوز در بسیاری از جوامع انسانی در جهان به دلیل عدم دسترسی به آب سالم و پاک، بیماریهای واگیردار شیوع داشته و هر ساله باعث مرگ و میر میلیون ها نفر میشود.
همچنین مصرف بطری های آب یک فاجعه محیط زیستی است. آلودگی که این بطری ها در پی دارند، غیر قابل اندازه گیری است. معضل تعداد بطری های آب و عدم وجود بازیافت صحیح آن در سرتاسر جهان نیز در حال افزایش است. صنعت آب معدنی ابتدا با تبلیغ مضرات استفاده از کلرزنی در آب آشامیدنی شروع شد، ولی کیفیت بطری های آب در بسیاری از موارد زیر سوال است. بسیاری از برندها به سادگی از مواد آلوده و در شرایط غیر استاندارد، بطری آب تهیه می کنند . این موارد در آسیا و جنوب آمریکا بسیار شایع است. حتی شرایط نگهداری آب در بطری ها هم در برخی موارد مانند نگهداری بطری های آب زیر نور خورشید، استاندارد نیست.
علاوه بر این تخریب رودخانه ها و کاهش شدید منابع آب زیرزمینی یک معضل جدی است. باید سیستم های کنترل و نظارت منظم و اصولی را بر روی منابع آب زیرزمینی و آبهای سطحی در نظر گرفت. این منابع آبی علاوه بر استفاده زیاد، تا به حال بشدت توسط آفت کش ها و سموم کشاورزی و سایر منابع آلاینده افت کیفی پیدا کرده اند. به طور عمده، پساب تصفیه خانه های فاضلاب اثری از مواد جدید و غیر قابل تجزیه مانند مواد دارویی را در منابع آب باقی گذاشته است.
در حال حاضر، در بسیاری از کشورها سفره های آب زیرزمینی کاملا بدون کنترل در حال آلوده شدن هستند. آبیاری پاک یعنی عدم استفاده از آفت کش ها، باید بعنوان یک عامل مهم حفظ محیط زیست مورد توجه قرار گیرد. در کنار این می توان به استفاده از غشاء های تصفیه آب و به خصوص آب شیرین کن ها اشاره کرد.
پاسخ بسیاری از دانشمندان به زنگ خطر ناشی از بی ثباتی در جوامع در حال توسعه در ارتباط با شهر نشینی برنامه ریزی نشده، تصفیه آب آشامیدنی و فاضلاب است. همچنین بر اثر فشار وارده ناشی از تک محصولی، خاک ها به سطحی از کمبود اکسید آهن رسیدند که آن را برای نسل های آینده نامناسب کرده است. استفاده نامناسب از آب برای آبیاری باعث خالی شدن سفره های آب زیرزمینی شده است.
جمعیت روستاها کاهش یافته و مردم به سمت شهرها هجوم آورده اند. مناطق شهری در حال گسترش و محله های فقیر نشین با شرایط فاجعه بار سلامت و بهداشت میزبان طبقه ای از شهروندان است که با تبلیغ رسانه های تصویری با رویایی از زندگی جدید وارد شهرها شده اند. بازگشت به سمت روستاها و اراضی کشاورزی برای این قشر دیگر امکان پذیر نیست. در عین حال بیابان زایی به طور چشمگیری در حال افزایش است.
اگر این سرعت شهرنشینی در کشورها همچنان ادامه پیدا کند، سیاره زمین برای تغذیه جمعیتی بیش از 7 میلیارد نفر تا سال 2020 منبع غذایی ندارد و تنش های اجتماعی بدون کنترل بروز خواهد کرد – مقاله برای سال 2013 است _ در نظر گرفتن یک مانع در برابر شهر نشینی کنترل نشده و یا بازگشت به روستاها لزوما از طریق یک جهت گیری مجدد کشاورزی به سمت تنوع زیستی و واحدهای کوچک تر امکان پذیر خواهد بود. ساختار توزیع مناسب منابع آب در دسترس و ارائه خدمات بهداشتی اولیه می تواند باعث عدم مهاجرت جمعیت های روستایی شود. جمع آوری آب بارن و بازیابی فاضلاب در سیستم های فردی و یا نیمه جمعی در مقیاس بزرگ نیز از راه حل های برون رفت از بحران آب خواهد بود.
در واقع باید تاکید کرد که حل بحران کمبود آب در ابتدا نیاز به شناخت جوانب مختلف تاثیر پذیر و تاثیر گذار از کمبود منابع آب دارد. سپس نیازمند یک سازماندهی و برنامه ریزی هماهنگ در اجراست. اولویت بندی اهداف، برنامه ها و همچنین تعیین نقاط بحرانی و یافتن راه های تامین هزینه برای اجرای برنامه های مصوب گامهای بعدی است.
منبع: لوموند دیپلماتیک
