شهره صدری- محیط زیست یکی از مهمترین قربانیان بحران اقتصادی است. بحران اقتصادی عواقب فاجعه باری مانند آلودگی خاک، تخریب خطوط ساحلی، کاهش بودجه مقابله با آتش سوزی جنگل ها، بهداشت، از دست دادن منابع طبیعی در پی قطع غیر مجاز درختان و رشد بی رویه شکار را در پی دارد.
حذف بودجه برای حفاظت محیط زیست شاید یکی از اولین تصمیماتی است که بسیاری از دولتها برای جبران صدمات اقتصادی اتخاذ می کنند. حذف بودجه کنترل آلودگی ها، کاهش اعتبارات مناطق تحت حفاظت، کاهش اعتبارات آموزش و مطالعات زیست محیطی از اقداماتی است که در کشورهایی با بحران مالی رخ می دهد. از سوی دیگر با اوج گرفتن بحران اقتصادی بسیاری از کمک های مالی کشورهای پیشرفته به کشورهای فقیر برای اجرای طرحهای زیست محیطی حذف شده و یا به شدت کاهش می یابد. این کمکها که هرساله از طریق سازمانها و نهادهای مختلف بین المللی در اختیار کشورهای جهان سوم و بسیار فقیر قرار میگیرد شامل طرحهایی مانند دستیابی به آب شیرین، تصفیه فاضلاب، حل مشکل پسماندها، کاهش میزان تولید گازهای گلخانه ای است. این کمک ها طی سالهای اخیر کاهش چشمگیری در میزان اعتبارات اختصاص یافته داشته است.
شاید یکی از شاخص ترین مسائل زیست محیطی که قربانی این بحران اقتصادی گردیده، مربوط به استفاده از انرژی های نو باشد. این رویکرد در حال حاضر برای بسیاری از صاحبان دولت در کشورها تبدیل به یک کالای لوکس گردیده است که بودجه کافی برای اجرای آن در دست نیست.
در طی سالهای گذشته، میزان آتش سوزی در جنگل ها در نقاط مختلف جهان افزایش یافته است. بخشی از علت این آتش سوزیها مطمئنا به تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین باز می گردد، ولی عدم توانایی کشورها در مهار آتش سوزی و گسترش آن مانند اسپانیا و یونان به دلیل مشکلات مالی این کشورها در خرید تجهیزات مور نیاز هشدار و مهار آتش سوزی نیز حائز اهمیت است.
پرسشهای پیش رو
طی سالهای اخیر مهمترین پرسش های پیش روی صاحبنظران و کارشناسان در ارتباط با تاثیر بحران مالی بر محیط زیست ، پرسش های زیر بوده است:
- کدام تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از بحران مالی بر جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه پایدار، دارای اثر بیشتری هستند؟
- راهکارهای کاهش تاثیرات بحران اقتصادی بر جنبه های مختلف محیط زیست در دوره کنونی بحران اقتصادی چیست؟
- نقش مشارکت های بین المللی و سازمان ملل در عبور از بحران اقتصادی و کاهش لطمات به محیط زیست کدام است؟
بحران اقتصادی، فرصت یا تهدید
برخی از کارشناسان و متخصصان محیط زیست بحران فعلی اقتصادی جهان را یک فرصت برای محیط زیست میدانند. به نظر این دسته از متخصصان بحران اقتصادی می تواند فرصتی برای تجدید نظر در توسعه باشد.
به عنوان مثال انقباض موجود در فعالیت های اقتصادی مانند کاهش ترافیک هوایی، کاهش تولید خودرو و به تبع آن کاهش مصرف سوخت می تواند میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کمتر کند.
البته برخی دیگر شرایط این فرصت را چندان امیدوار کننده نمی بینند. به اعتقاد یکی از اساتید دانشگاه ورسای فرانسه، سیلوی فوشو، بحران مالی به کاهش مصرف منجر میشود، ولی این مشکل را حل نمی کند فقط آنرا کمتر می کند. مشابه این نظر را نیکلاس استرن از دانشکده اقتصاد لندن نیز دارد بدین مضمون که: دو تا سه سال رشد ضعیف در انتشار گازهای گلخانه ای وضعیت را خیلی تغییر نمی دهد. هدف واقعی این است که رشد تولید دی اکسید کربن کمتر شود و یا نظر کریستین کوملیو از موسسه تحصیلات عالی در ژنو این است که: بحران اکولوژی، نفت و مواد غذایی متوقف نمی شود به این دلیل که بحران اقتصادی وجود دارد.
به عقیده نیکلاس استرن، یک درس از بحران اقتصادی وجود دارد: اگر ما مخاطرات را در یک سیستم توسعه نادیده بگیریم تا پایان دچار مشکل هستیم. این درس برای بحث تغییرات آب و هوایی بسیار قدرتمند است، در صورتیکه به آن عمل نشود عواقب ناشی از آن بسیار بزرگتر از بحران کنونی است.
